Απόσπασμα από τους λόγους του Ροβεσπιέρου

Όλα κύκλους κάνουν, και πάντα χρειάζεται μία επανάσταση από τον καταπιεσμένο λαό ενάντια στον εκάστωτε δυνάστη.Κάποτε ο βασηλιάς, άλλωτε ο Σουλτάνος ή ο Τσάρος, τωρα πια η πιο άγρια μορφή του καπιταλισμού..
" Πολίτες, αντιπρόσωποι του λαού, πριν από λίγο καιρό σας παρουσιάσαμε τις αρχές της εξωτερικής μας πολιτικής. Τώρα ερχόμαστε να αναπτύξουμε τις αρχές της πολιτικής ηθικής με τις οποίες θα κυβερνήσουμε το εσωτερικό της χώρας. Εχοντας για πολύ καιρό ακολουθήσει τον δρόμο που τους υπέδειξε η τύχη, παρασυρμένοι κατά κάποιο τρόπο από τις προσπάθειες καταπολέμησης των αντιπαραθέσεων, οι αντιπρόσωποι του λαού απέκτησαν τελικά ένα συγκεκριμένο χαρακτήρα και παρήγαγαν ένα συγκεκριμένο είδος διακυβέρνησης. Μια ξαφνική αλλαγή στην επιτυχία του έθνους έκανε γνωστή στην Ευρώπη την αναγέννηση που συντελέστηκε στην εθνική αντιπροσωπεία. Ως αυτή τη στιγμή, όμως, ακόμη και τώρα που σας απευθύνομαι, πρέπει να αναγνωριστεί πως έχουμε παρασυρθεί μέσα στη θύελλα της επανάστασης περισσότερο από μια αγάπη προς το δίκαιο και μια αίσθηση των αναγκών της πατρίδας μας παρά από μια συγκεκριμένη θεωρία και συγκεκριμένους κανόνες συμπεριφοράς, τους οποίους δεν βρήκαμε ούτε τον χρόνο στοιχειωδώς να σχεδιάσουμε.

Είναι καιρός να καθορίσουμε ξεκάθαρα τους σκοπούς της επανάστασης και το σημείο που επιθυμούμε να φτάσουμε. Είναι καιρός να αναρωτηθούμε για τα εμπόδια που υπάρχουν ακόμη ανάμεσά μας και τις επιθυμίες μας, και για τα πιο ενδεδειγμένα μέσα για να τις πραγματοποιήσουμε. Μια σκέψη απλή και σημαντική που μοιάζει να μην έχει ακόμη προβλεφθεί. Πράγματι, πώς μια χυδαία και διεφθαρμένη κυβέρνηση μπόρεσε να τολμήσει να κοιτάξει τον εαυτό της στον καθρέφτη της πολιτικής εντιμότητας; Ενας βασιλιάς, μια υπερήφανη σύγκλητος, ένας Καίσαρας, ένας Κρόμγουελ. Η πρώτη φροντίδα καθενός από αυτούς υπήρξε η κάλυψη των σκοτεινών σχεδίων τους κάτω από τον μανδύα της θρησκείας, η συμβολή σε κάθε βίτσιο, το χάιδεμα κάθε κόμματος, η καταστροφή εντίμων ανδρών, η καταπίεση και η εξαπάτηση του λαού προκειμένου να επιτύχουν τους σκοπούς της δόλιας φιλοδοξίας τους. Αν δεν είχαμε να εκπληρώσουμε ένα καθήκον μεγάλης σπουδαιότητας, αν όλη μας η ανησυχία ήταν να ιδρύσουμε ένα κόμμα ή να δημιουργήσουμε μια νέα αριστοκρατία, ίσως να είχαμε πιστέψει, όπως κάποιοι συγγραφείς, περισσότερο αδαείς παρά κακοήθεις, υποστήριξαν ότι το σχέδιο της Γαλλικής Επανάστασης θα βρισκόταν γραμμένο στα έργα του Τάκιτου και του Μακιαβέλι. Ισως να είχαμε αναζητήσει τα καθήκοντα των αντιπροσώπων του λαού στην ιστορία του Αυγούστου, του Τιβέριου ή του Βεσπασιανού, ή ακόμη σε αυτήν ορισμένων γάλλων νομοθετών. Γιατί οι τύραννοι είναι ουσιαστικά ίδιοι, διαφέροντας μόνο στις αποχρώσεις της δολιότητας και της απανθρωπιάς.

Εμείς από τη μεριά μας ερχόμαστε τώρα να κάνουμε όλον τον κόσμο συμμέτοχο στα πολιτικά μυστικά σας, με σκοπό όλοι οι φίλοι της χώρας να μπορούν να ενωθούν με τη φωνή της λογικής και του κοινού συμφέροντος, και το γαλλικό έθνος και οι αντιπρόσωποί του να γίνονται σεβαστοί σε όλα τα έθνη που λαμβάνουν γνώση των πραγματικών τους αρχών. Και οι μηχανορράφοι, που πάντα αναζητούν να υποσκελίσουν άλλους μηχανορράφους, να μπορούν να κρίνονται από την κοινή γνώμη με βάση καθορισμένες και ξεκάθαρες αρχές.

Κάθε προληπτικό μέτρο πρέπει να χρησιμοποιηθεί νωρίς για να τοποθετήσει τα συμφέροντα της ελευθερίας στα χέρια της αλήθειας, η οποία είναι αιώνια, παρά σε αυτά των ανθρώπων που αλλάζουν, έτσι ώστε αν η κυβέρνηση ξεχάσει τα συμφέροντα του λαού ή πέσει στα χέρια διεφθαρμένων ανδρών, σύμφωνα με τη φυσική πορεία των πραγμάτων, το φως των αναγνωρισμένων αρχών να αποκαλύψει τις προδοσίες τους και κάθε νέα κλίκα να γνωρίζει τον θάνατό της και μόνο στη σκέψη ενός εγκλήματος.

Είναι ευτυχισμένος ο λαός που πετυχαίνει αυτόν τον σκοπό. Γιατί, όποιες και αν είναι οι ραδιουργίες που εξυφαίνονται ενάντια στην ελευθερία του, τι επινοητικότητα επιδεικνύει η κοινή λογική όταν πρόκειται για την εγγύηση της ελευθερίας!

Ποια είναι η κατάληξη της επανάστασής μας; Η γαλήνια απόλαυση της ελευθερίας και της ισότητας. Η βασιλεία αυτής της αιώνιας δικαιοσύνης, οι νόμοι της οποίας είναι χαραγμένοι όχι σε μάρμαρο ή πέτρα αλλά στις καρδιές των ανθρώπων, ακόμη και στην καρδιά του σκλάβου που τους έχει ξεχάσει και σε αυτήν του τύραννου που τους απαρνιέται.

Επιθυμούμε αυτή την τάξη πραγμάτων όπου όλα τα ταπεινά και απάνθρωπα πάθη να είναι αλυσοδεμένα, όλα τα αγαθοποιά και γενναιόδωρα πάθη αφυπνισμένα από τους νόμους· όπου η φιλοδοξία συντηρείται από μια επιθυμία να αξίζει κάποιος τη δόξα και να υπηρετεί τη χώρα του· όπου οι διακρίσεις αναπτύσσονται εκτός του συστήματος της ισότητας, όπου ο πολίτης υποτάσσεται στην εξουσία του δικαστή, ο δικαστής υπακούει σε αυτήν του λαού και ο λαός διέπεται από αγάπη για δικαιοσύνη· όπου η χώρα διασφαλίζει την άνεση του κάθε ατόμου και όπου κάθε άτομο υπερηφανεύεται για την ευημερία και τη δόξα της πατρίδας του· όπου κάθε ψυχή διογκώνεται από μια ελεύθερη επικοινωνία των δημοκρατικών αισθημάτων και από την αναγκαιότητά του να αξίζει την εκτίμηση ενός σπουδαίου λαού· όπου οι τέχνες χρησιμεύουν για να διακοσμήσουν αυτή την ελευθερία που τους δίνει αξία και στήριξη, και το εμπόριο είναι πηγή δημόσιου πλούτου και όχι μόνο η συγκέντρωση απέραντου πλούτου από λίγα άτομα.

Επιθυμούμε στην πατρίδα μας η ηθική να αντικαταστήσει την έπαρση, η εντιμότητα την ατιμία, οι αρχές τα έθιμα, τα καθήκοντα τους καλούς τρόπους, η αυτοκρατορία της λογικής την τυραννία της υψηλής κοινωνίας, η περιφρόνηση της ανηθικότητας την περιφρόνηση της ατυχίας, η υπερηφάνεια τη θρασύτητα, η μεγαλοψυχία τη ματαιοδοξία, η αγάπη για δόξα την αγάπη για τα χρήματα, οι καλοί άνθρωποι την καλή παρέα, η αξία τη ραδιουργία, η ευφυΐα το πνεύμα, η αλήθεια τη φανταχτερή επίδειξη, τα θέλγητρα της ευτυχίας τη βαρεμάρα του αισθησιασμού, το μεγαλείο του ανθρώπου τη μικρότητα του μεγαλείου, ένας λαός μεγαλόψυχος, ισχυρός, ευτυχισμένος έναν λαό αξιαγάπητο, επιπόλαιο και μίζερο. Με μια λέξη, όλες οι αρετές και τα θαύματα μιας δημοκρατίας αντί όλων των ανηθικοτήτων και των παραλογισμών μιας μοναρχίας.

Επιθυμούμε, με μια λέξη, να εκπληρώσουμε τις προθέσεις της φύσης και το πεπρωμένο του ανθρώπου, να πραγματοποιήσουμε τις υποσχέσεις της φιλοσοφίας και να απαλλάξουμε την οικονομία από μια μακρά βασιλεία εγκλήματος και τυραννίας. Αυτή η Γαλλία, κάποτε επιφανής μεταξύ των σκλαβωμένων εθνών, μπορεί επισκιάζοντας τη δόξα όλων των ελεύθερων χωρών που υπήρξαν ποτέ να γίνει υπόδειγμα για τα έθνη, τρόμος για τους καταπιεστές, παρηγοριά για τους καταπιεσμένους, ένα στολίδι του σύμπαντος· και σφραγίζοντας το έργο με το αίμα μας ίσως μπορέσουμε τουλάχιστον να γίνουμε μάρτυρες της αυγής της λαμπρής ημέρας της παγκόσμιας ευτυχίας. Αυτή είναι η φιλοδοξία μας, αυτός είναι ο σκοπός των προσπαθειών μας...

Από τη στιγμή που η αρετή και η ισότητα είναι η ψυχή της δημοκρατίας, και που ο στόχος σας είναι να ιδρύσετε, να ενδυναμώσετε τη δημοκρατία, συνεπάγεται ότι ο πρώτος κανόνας της πολιτικής σας συμπεριφοράς πρέπει να είναι το να επιτρέψετε σε όλα σας τα μέτρα την τάση να διατηρούν την ισότητα και να ενθαρρύνουν την αρετή, γιατί η πρώτη φροντίδα του νομοθέτη πρέπει να είναι η ενδυνάμωση των αρχών πάνω στις οποίες βασίζεται η διακυβέρνηση. Από εδώ και στο εξής πρέπει να υιοθετείτε και να στηρίζετε όλα αυτά που τείνουν να προκαλούν αγάπη για τη χώρα, που εξαγνίζουν τους τρόπους, που εξυψώνουν το μυαλό, που κατευθύνουν τα πάθη της ανθρώπινης καρδιάς προς το κοινό καλό. Ολα αυτά που τείνουν να τα ταπεινώσουν, μετατρέποντάς τα σε εγωισμό, να ξυπνήσουν μια τρέλα για μικρότητα και μια περιφρόνηση για το μεγαλείο, αυτά πρέπει να τα απορρίψετε ή να τα καταπνίξετε. Στο σύστημα της Γαλλικής Επανάστασης αυτό που είναι ανήθικο είναι ασύμφορο και ό,τι τείνει να διαφθείρει είναι αντεπαναστατικό. Αδυναμίες, ανηθικότητες, προκαταλήψεις αποτελούν τον δρόμο προς τη μοναρχία. Παρασυρμένοι, πολύ συχνά ίσως, από τη δύναμη παλαιών συνηθειών, όπως επίσης από την έμφυτη ατέλεια της ανθρώπινης φύσης, σε λανθασμένες ιδέες και μικρόψυχα συναισθήματα, έχουμε περισσότερα να φοβηθούμε από τις υπερβολές της αδυναμίας, παρά από τις υπερβολές της ενέργειας. Η θέρμη του ζήλου ίσως δεν είναι ο πιο επικίνδυνος βράχος που πρέπει να παρακάμψουμε, αλλά περισσότερο αυτή η ατονία που παράγει η ευκολία και μια δυσπιστία για το ίδιο μας το θάρρος. Επομένως, συνεχώς κουρδίζετε το ιερό ελατήριο της δημοκρατικής διακυβέρνησης και μην το αφήνετε να ξεκουρδιστεί. Δεν χρειάζεται να πω ότι δεν είμαι εδώ για να δικαιολογήσω καμία υπερβολή. Και οι πιο ιερές αρχές μπορούν να γίνουν αντικείμενο κατάχρησης: η σοφία μιας κυβέρνησης πρέπει να καθοδηγήσει τους χειρισμούς της σύμφωνα με τις περιστάσεις, πρέπει να ρυθμίσει τα όριά της, να επιλέξει τα μέσα της. Γιατί ο τρόπος που προκαλούνται τα σημαντικά πράγματα είναι ένα ουσιαστικό κομμάτι του ταλέντου της παραγωγής τους, όπως ακριβώς η σοφία είναι μια απαραίτητη ιδιότητα της αρετής...


Δεν είναι απαραίτητο να περιγράψω λεπτομερώς τις φυσικές συνέπειες της αρχής της δημοκρατίας, είναι η ίδια η αρχή, απλή και όμως πλούσια, που αξίζει να αναπτυχθεί.

Η δημοκρατική αρετή μπορεί να ληφθεί υπόψη καθώς σέβεται τον λαό και την κυβέρνηση. Είναι αναγκαία και στις δύο περιπτώσεις. Οταν ωστόσο η κυβέρνηση απλά την επιθυμεί, τότε υπάρχει διέξοδος σε αυτή του λαού, όταν όμως ο ίδιος ο λαός είναι διεφθαρμένος, τότε η ελευθερία είναι ήδη χαμένη.

Ευτυχώς η αρετή είναι στη φύση του ανθρώπου, παρά τις αριστοκρατικές προκαταλήψεις. Ενα έθνος είναι πράγματι διεφθαρμένο όταν, έχοντας σιγά σιγά χάσει τον χαρακτήρα και την ελευθερία του, γλιστρά από τη δημοκρατία στην αριστοκρατία ή στη μοναρχία. Αυτός είναι ο θάνατος του πολιτικού σώματος από βαθιά γηρατειά...

Οταν όμως από θαυμαστά αποτελέσματα θάρρους και λογικής, ένας ολόκληρος λαός κάνει κομμάτια τις αλυσίδες του δεσποτισμού προκειμένου να φτιάξει από τα κομμάτια τους τρόπαια στην ελευθερία, όταν, από την έμφυτη δύναμή του, ξεφεύγει κατά κάποιον τρόπο από τα χέρια του θανάτου για να ξαναποκτήσει όλη τη δύναμη της νεότητας, όταν εκ περιτροπής είναι επιεικής και αμείλικτος, ατρόμητος και υπάκουος, δεν μπορεί να εμποδιστεί από απόρθητες επάλξεις ούτε από τις αμέτρητες στρατιές που οι τύραννοι στέλνουν εναντίον του, αλλά από μόνος του ακούγοντας τη φωνή του νόμου. Αν τότε δεν φτάσει στα ύψη του πεπρωμένου του, δεν μπορεί να είναι λάθος κανενός παρά αυτών που κυβερνούν.

Ακόμη, μπορεί να ειπωθεί ότι για να αγαπήσει τη δικαιοσύνη και την ισότητα ο λαός δεν χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια αρετής. Είναι αρκετό το να αγαπά τον εαυτό του...

Αν η αρετή είναι το ελατήριο μιας λαϊκής διακυβέρνησης σε καιρό ειρήνης, το ελατήριο αυτής της διακυβέρνησης κατά τη διάρκεια μιας επανάστασης είναι η αρετή συνδυασμένη με τρόμο: αρετή, χωρίς την οποία ο τρόμος είναι καταστροφικός. Τρόμος, χωρίς τον οποίο η αρετή είναι ανίκανη. Ο τρόμος είναι μόνο γρήγορη δικαιοσύνη, αυστηρή και άκαμπτη. Πρόκειται τότε για μια απόρροια της αρετής. Είναι λιγότερο μια διακριτή αρχή παρά μια φυσική συνέπεια της γενικής αρχής της δημοκρατίας, εφαρμοσμένη στις πιο πιεστικές ανάγκες της χώρας.

Εχει ειπωθεί ότι ο τρόμος είναι το ελατήριο της δεσποτικής κυβέρνησης. Μοιάζει τότε η δική σας με τέτοια; Ναι, όπως το ατσάλι που λαμποκοπά στα χέρια των ηρώων της ελευθερίας μοιάζει με το ξίφος με το οποίο οι δορυφόροι της τυραννίας είναι οπλισμένοι. Αφήστε τον δεσπότη να κυβερνήσει με τον τρόμο τους εξευτελισμένους υπηκόους του. Πράττει σωστά ως δεσπότης. Νικήστε με τον τρόμο τους εχθρούς της ελευθερίας και θα πράξετε σωστά σαν ιδρυτές της δημοκρατίας. Η κυβέρνηση σε μια επανάσταση είναι ο δεσποτισμός της ελευθερίας εναντίον της τυραννίας. Σκοπό η δύναμη έχει μόνο την προστασία του εγκλήματος; Δεν είναι φτιαγμένος ο κεραυνός του ουρανού επίσης για να διαλύει την ανηθικότητα;

Ο νόμος της αυτοσυντήρησης, για κάθε ον φυσικό ή ηθικό, είναι ο πρώτος νόμος της φύσης. Το έγκλημα σφαγιάζει τη δικαιοσύνη για την εξασφάλιση ενός θρόνου, και η αθωότητα παλεύει με όλη τη δύναμή της ενάντια στις απόπειρες του εγκλήματος. Αν η τυραννία βασίλευε μία μόνο μέρα ούτε ένας πατριώτης δεν θα επιβίωνε. Για πόσο ακόμη η τρέλα των δεσποτών θα ονομάζεται δικαιοσύνη, και η δικαιοσύνη του λαού βαρβαρότητα ή εξέγερση; Πόσο τρυφερά αντιμετωπίζονται οι καταπιεστές και πόσο αυστηρά οι καταπιεζόμενοι! Τίποτε πιο φυσιολογικό: όποιος δεν απεχθάνεται το έγκλημα δεν μπορεί να αγαπήσει την αρετή. Ωστόσο ή το ένα ή το άλλο πρέπει να συντριβεί. Ας δείξουμε έλεος στους μοναρχικούς, λένε κάποιοι. Συγχωρήστε τους κακούργους! Οχι. Να δείχνετε έλεος στην αθωότητα, συγχωρήστε τους ατυχείς, δείξτε συμπόνια στην ανθρώπινη αδυναμία.

Η προστασία της κυβέρνησης αρμόζει μόνο σε φιλήσυχους πολίτες. Και όλοι οι πολίτες στη δημοκρατία είναι δημοκρατικοί. Οι μοναρχικοί, οι συνωμότες, είναι ξένοι ή καλύτερα εχθροί. Δεν είναι αυτή η τρομερή πάλη, που η ελευθερία συντηρεί ενάντια στην τυραννία, αδιαίρετη; Δεν είναι οι εσωτερικοί εχθροί οι σύμμαχοι αυτών του εξωτερικού; Οι δολοφόνοι που απομένουν φθείρουν το εσωτερικό. Οι δολοπλόκοι που αγοράζουν τις συνειδήσεις των αντιπροσώπων του λαού: οι προδότες που τον ξεπουλούν, οι μισθοφόροι λιβελογράφοι που πληρώνονται για να ατιμάσουν τον αγώνα του λαού, να απαλύνουν τη δημόσια αρετή, να ανάψουν τη φλόγα της πολιτικής διχόνοιας και να δημιουργήσουν μια πολιτική αντεπανάσταση με τη βοήθεια μιας αντίστοιχης ηθικής. Ολοι αυτοί οι άντρες είναι λιγότερο ένοχοι ή λιγότερο επικίνδυνοι από τους τυράννους που υπηρετούν;

Να τιμωρείς τους καταπιεστές της ανθρωπότητας είναι επιείκεια. Το να τους συγχωρείς είναι απανθρωπιά. Η αυστηρότητα των τυράννων έχει σαν αρχή της τη βαρβαρότητα. Αυτή μιας δημοκρατικής κυβέρνησης είναι θεμελιωμένη στην αγαθοεργία. Επομένως ας φυλάγεται αυτός που θα έπρεπε να τολμά να επηρεάζει τον λαό με αυτόν τον τρόμο που είναι φτιαγμένος μόνο για τους εχθρούς του! Ας φυλάγεται αυτός που, βλέποντας τα αναπόφευκτα λάθη της δημοκρατίας κάτω από το ίδιο πρίσμα με τα προμελετημένα εγκλήματα της δολερότητας ή τις απόπειρες των συνωμοτών, επιτρέπει στον δολοπλόκο να ξεφύγει και καταδιώκει τον φιλήσυχο πολίτη! Θάνατος στον εγκληματία που τολμά να καταχράται το ιερό όνομα της ελευθερίας ή τα ισχυρά όπλα που σκοπεύουν στην υπεράσπισή της, για να φέρει θρήνο ή θάνατο στις πατριωτικές καρδιές... "